در اوج قله مهندسی کارت‌های گرافیک، جایی که قیمت دیگر یک محدودیت نیست و تنها یک هدف وجود دارد – نهایت قدرت – دو قهرمان برای کسب عنوان پادشاه بلامنازع عملکرد با یکدیگر می‌جنگند: NVIDIA GeForce RTX 4090، هیولای بی‌رقیب معماری Ada Lovelace، و AMD Radeon RX 7900 XTX، قدرتمندترین جنگجوی تیم سرخ با معماری RDNA 3. این مقایسه، فراتر از یک بررسی ساده است؛ این نبرد بین دو فلسفه متفاوت در طراحی، دو اکوسیستم نرم‌افزاری و در نهایت، دو تعریف از واژه “عملکرد نهایی” است.
این راهنمای جامع، به کالبدشکافی عمیق و بی‌رحمانه این دو پرچمدار می‌پردازد. ما عملکرد آن‌ها را در سنگین‌ترین بازی‌های روز با بالاترین تنظیمات ممکن و در نرم‌افزارهای حرفه‌ای که هر ذره از قدرت پردازشی را به کار می‌گیرند، تحلیل می‌کنیم.
چه یک گیمر حرفه‌ای باشید که به دنبال نرخ فریم مطلق در گیمینگ 4K و 8K است و چه یک متخصص تولید محتوا که زمان برایش حکم طلا را دارد، این مقاله به شما کمک می‌کند تا بهترین انتخاب را برای سیستم رده‌بالای خود داشته باشید و ارزش خرید هر کارت را، حتی در بازار استوک و فروشگاه‌های معتبری چون تستوبازی، بسنجید.
تقابل معماری‌ها: غول یکپارچه Ada در برابر نوآوری Chiplet در RDNA 3
برای درک شکاف عملکردی بین این دو کارت، باید به قلب تپنده آن‌ها، یعنی معماریشان، نگاه کنیم. RTX 4090 بر پایه معماری Ada Lovelace و با فرآیند بهینه ۴ نانومتری TSMC ساخته شده است. انویدیا در این کارت از یک طراحی یکپارچه (Monolithic) غول‌پیکر استفاده کرده و با جای دادن ۱۶۳۸۴ هسته CUDA، هسته‌های RT نسل سوم و هسته‌های Tensor نسل چهارم در کنار ۲۴ گیگابایت حافظه GDDR6X بر روی یک رابط ۳۸۴ بیتی، هیولایی را خلق کرده که در تمام زمینه‌ها، به خصوص Ray Tracing و هوش مصنوعی، بی‌رقیب است.
در مقابل، RX 7900 XTX با معماری RDNA 3، یک رویکرد کاملاً متفاوت و نوآورانه را به نمایش می‌گذارد. ای‌ام‌دی برای اولین بار در یک GPU گیمینگ، از طراحی Chiplet استفاده کرده است. در این طراحی، پردازنده از یک چیپ اصلی پردازش گرافیکی (GCD) ۵ نانومتری و شش چیپ حافظه کش (MCD) ۶ نانومتری تشکیل شده است. این طراحی به ای‌ام‌دی اجازه می‌دهد تا با هزینه کمتر، عملکردی بسیار قدرتمند را ارائه دهد. 7900 XTX با ۶۱۴۴ پردازنده جریانی و ۲۴ گیگابایت حافظه GDDR6 بر روی یک رابط ۳۸۴ بیتی، برای رقابت در بالاترین سطح، به خصوص در پردازش سنتی، طراحی شده است.
RTX 4090: پادشاه بی‌چون‌وچرای عملکرد
RTX 4090 نماد قدرت بدون مصالحه است. انویدیا با این کارت، تمام مرزهای عملکردی را جابجا کرد. معماری Ada Lovelace با حافظه کش L2 بسیار بزرگ (۷۲ مگابایت)، بهینه‌سازی‌های عمیق در هسته‌های RT و Tensor و اکوسیستم نرم‌افزاری بی‌نظیر CUDA، این کارت را نه تنها در گیمینگ، بلکه در تمام کاربردهای حرفه‌ای و هوش مصنوعی، به یک گزینه بی‌رقیب تبدیل کرده است.
فناوری DLSS 3 با قابلیت Frame Generation، که به صورت انحصاری در اختیار سری ۴۰ است، به 4090 اجازه می‌دهد تا در بازی‌های مدرن، نرخ فریمی را تولید کند که هیچ کارت دیگری قادر به دستیابی به آن نیست. این مجموعه از قدرت سخت‌افزاری و برتری نرم‌افزاری، جایگاه 4090 را به عنوان قدرتمندترین کارت گرافیک مصرفی تاریخ تثبیت کرده است.
RX 7900 XTX: قهرمان پردازش سنتی و ارزش خرید
RX 7900 XTX قدرت خود را از معماری کارآمد RDNA 3 و طراحی هوشمندانه Chiplet می‌گیرد. این کارت با فرکانس‌های کاری بسیار بالا و ۹۶ مگابایت Infinity Cache، در پردازش گرافیکی سنتی (Rasterization) عملکردی فوق‌العاده و بسیار نزدیک به 4090 را با قیمتی به مراتب پایین‌تر ارائه می‌دهد.
۲۴ گیگابایت VRAM این کارت، آن را به گزینه‌ای عالی برای گیمینگ 4K با تکسچرهای حجیم و آینده‌نگری برای بازی‌های نسل بعد تبدیل می‌کند. پشتیبانی از DisplayPort 2.1 نیز یک مزیت مهم برای استفاده از مانیتورهای 4K و 8K با رفرش‌ریت بسیار بالا در آینده است. 7900 XTX برای گیمری طراحی شده که به دنبال بهترین عملکرد ممکن در بازی‌های سنتی با بودجه‌ای منطقی‌تر است.
میدان نبرد گیمینگ: تحلیل عملکرد در 10 بازی محبوب
برای این دو کارت، تنها تست در رزولوشن 4K با بالاترین تنظیمات گرافیکی معنا دارد. جدول زیر، عملکرد آن‌ها را در این شرایط به چالش می‌کشد.
| بازی (4K – Ultra Settings) | RTX 4090 (24GB) | RX 7900 XTX (24GB) |
| Cyberpunk 2077 | ~110 FPS (DLSS-Q + FG, RT-Overdrive) | ~75 FPS (FSR-Q, RT-Ultra) |
| Red Dead Redemption 2 | ~140 FPS | ~115 FPS |
| Alan Wake 2 | ~90 FPS (DLSS-Q + FG, RT-High) | ~55 FPS (FSR-Q, RT-High) |
| Starfield | ~95 FPS | ~80 FPS |
| Baldur’s Gate 3 | ~145 FPS | ~110 FPS |
| Call of Duty: Warzone | ~180 FPS | ~165 FPS |
| Forza Horizon 5 | ~160 FPS (Extreme) | ~150 FPS (Extreme) |
| The Last of Us Part I | ~100 FPS | ~85 FPS |
| Marvel’s Spider-Man | ~120 FPS (RT-Very High, DLSS-Q) | ~90 FPS (RT-Very High, FSR-Q) |
| Avatar: Frontiers of Pandora | ~105 FPS (DLSS-Q) | ~85 FPS (FSR-Q) |
عملکرد در پردازش سنتی (Rasterization)
حتی در پردازش سنتی، جایی که انتظار می‌رود 7900 XTX به رقیب خود نزدیک شود، RTX 4090 همچنان به طور متوسط بین ۱۵ تا ۲۵ درصد برتری دارد. این شکاف عملکردی نشان‌دهنده قدرت خام محض و معماری بی‌نظیر Ada Lovelace است. اگرچه 7900 XTX عملکردی استثنایی ارائه می‌دهد، اما 4090 در یک لیگ کاملاً متفاوت بازی می‌کند.
برای گیمری که به دنبال بالاترین نرخ فریم ممکن در تمام بازی‌ها و تحت هر شرایطی است، RTX 4090 انتخاب بلامنازع است. این کارت به راحتی می‌تواند تمام بازی‌های روز را با نرخ فریم بالای ۱۰۰ در رزولوشن 4K اجرا کند.
عملکرد در Ray Tracing: یک نمایش قدرت خیره‌کننده
وقتی پای Ray Tracing و به خصوص Path Tracing به میان می‌آید، RTX 4090 رقیب خود را با اختلاف بسیار زیاد پشت سر می‌گذارد. عملکرد 4090 در بازی‌های سنگینی مانند Alan Wake 2 و Cyberpunk 2077 با فعال بودن RT، گاهی تا دو برابر بهتر از 7900 XTX است. هسته‌های RT نسل سوم و بهینه‌سازی‌های عمیق معماری، این برتری را ممکن ساخته‌اند.
علاوه بر این، DLSS 3 با قابلیت Frame Generation این شکاف را حتی بیشتر هم می‌کند. این فناوری به 4090 اجازه می‌دهد تا تجربه‌ای بسیار روان و باکیفیت را در سنگین‌ترین شرایط گرافیکی ممکن ارائه دهد. برای گیمرهایی که به دنبال نهایت کیفیت بصری و واقع‌گرایی هستند، RTX 4090 تنها گزینه موجود در این سطح است.
عملکرد در نرم‌افزارهای حرفه‌ای و تولید محتوا
در حوزه کاری، جایی که زمان به معنای پول است، برتری RTX 4090 حتی قاطعانه‌تر می‌شود.
| نرم‌افزار / پروژه | RTX 4090 | RX 7900 XTX |
| Blender (Cycles, OptiX/HIP Render) | ~5.5 ثانیه | ~22 ثانیه |
| DaVinci Resolve (PugetBench Score) | ~2500+ | ~2150 |
| Adobe Premiere Pro (PugetBench Score) | ~1200+ | ~1050 |
| Adobe After Effects (PugetBench Score) | ~1800+ | ~1450 |
سلطه مطلق CUDA و Tensor Cores در کارهای خلاقانه
در تمام نرم‌افزارهای حرفه‌ای، RTX 4090 به لطف اکوسیستم بی‌نظیر CUDA، هسته‌های Tensor قدرتمند و بهینه‌سازی‌های نرم‌افزاری، با اختلاف بسیار زیاد پیشتاز است. در رندرینگ سه‌بعدی با Blender، سرعت آن با استفاده از OptiX تقریباً چهار برابر سریع‌تر از 7900 XTX است. این تفاوت در سایر موتورهای رندر حرفه‌ای مانند V-Ray و OctaneRender نیز تکرار می‌شود.
در نرم‌افزارهای تدوین و جلوه‌های ویژه، عملکرد آن در پردازش افکت‌های شتاب‌داده‌شده توسط GPU، به خصوص افکت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، بسیار سریع‌تر است. ۲۴ گیگابایت VRAM در هر دو کارت برای سنگین‌ترین پروژه‌ها کافی است، اما قدرت پردازشی بالاتر 4090، آن را به انتخاب نهایی برای هر متخصص خلاقی تبدیل می‌کند.
بهره وری انرژی و قیمت‌گذاری
هر دو کارت، پرچمدارانی پرمصرف هستند، اما تفاوت‌های قابل توجهی بین آن‌ها وجود دارد.
- RTX 4090: این کارت با توان طراحی حرارتی (TDP) حدود 450 وات، یک هیولای پرمصرف است. برای تغذیه آن به یک پاور بسیار قدرتمند (حداقل ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ وات) و یک کیس بسیار بزرگ با جریان هوای استثنایی نیاز دارید.
- RX 7900 XTX: این کارت با TDP حدود 355 وات، به طور قابل توجهی بهینه‌تر است. این مصرف برق تقریباً ۱۰۰ وات کمتر، به معنای نیاز به پاور ضعیف‌تر (حدود ۸۵۰ وات) و تولید گرمای کمتر است.
از نظر قیمت، RX 7900 XTX با قیمتی به مراتب پایین‌تر (گاهی تا ۵۰-۶۰ درصد ارزان‌تر) از RTX 4090 عرضه می‌شود. این تفاوت قیمت عظیم، مهم‌ترین نقطه قوت و دلیل اصلی برای انتخاب کارت AMD است.
نتیجه‌گیری نهایی: بهترین عملکرد یا بهترین ارزش خرید؟
در پایان این نبرد، نتیجه کاملاً واضح است، اما انتخاب نهایی به بودجه و اولویت‌های شما بستگی دارد. NVIDIA RTX 4090، بدون هیچ شک و تردیدی، قدرتمندترین کارت گرافیک مصرفی است که تاکنون ساخته شده است. این کارت در تمام زمینه‌ها، از گیمینگ سنتی گرفته تا Ray Tracing و کارهای حرفه‌ای، با اختلاف زیاد پیشتاز است. اگر بودجه برای شما هیچ محدودیتی ندارد و به دنبال دستیابی به نهایت عملکرد ممکن هستید، RTX 4090 تنها انتخاب موجود است.
اما، AMD RX 7900 XTX، قهرمان بلامنازع ارزش خرید در رده پرچمداران است. این کارت با ارائه عملکردی نزدیک به ۹۰ درصد عملکرد گیمینگ 4090 (در پردازش سنتی) با قیمتی بسیار پایین‌تر، یک معامله استثنایی را ارائه می‌دهد. اگر شما یک گیمر حرفه‌ای هستید که به دنبال بهترین عملکرد ممکن برای بودجه خود هستید و برتری مطلق در Ray Tracing یا رندرینگ سه‌بعدی برایتان اولویت ندارد، 7900 XTX انتخاب هوشمندانه‌تر و منطقی‌تری است.
سوالات متداول
۱. آیا ۲۴ گیگابایت VRAM برای هر دو کارت یکسان عمل می‌کند؟ خیر. با وجود حجم یکسان، حافظه GDDR6X در 4090 پهنای باند بیشتری (۱۰۰۸ گیگابایت بر ثانیه) نسبت به GDDR6 در 7900XTX (۹۶۰ گیگابایت بر ثانیه) دارد.
۲. برای گیمینگ 8K کدام کارت بهتر است؟ RTX 4090 به لطف قدرت خام بیشتر و به خصوص فناوری DLSS Performance/Ultra Performance، تنها گزینه‌ای است که می‌تواند تجربه قابل قبولی را در 8K ارائه دهد.
۳. آیا برای این کارت‌ها به CPU خاصی نیاز دارم؟ بله، برای جلوگیری از گلوگاه شدن (Bottleneck)، شما به یکی از قدرتمندترین پردازنده‌های موجود در بازار (مانند Core i9 یا Ryzen 9) نیاز دارید.
۴. تفاوت قیمت این دو کارت، اختلاف عملکردشان را توجیه می‌کند؟ برای یک گیمر خالص، خیر. RX 7900 XTX ارزش خرید بسیار بیشتری دارد. اما برای یک متخصص رندرینگ که زمان برایش پول است، بله، 4090 ارزشش را دارد.
۵. آیا خرید استوک این کارت‌ها منطقی است؟ خرید 7900XTX استوک ممکن است هنوز زود باشد، اما یافتن یک RTX 4090 استوک یا Open-Box از فروشگاهی معتبر مانند تستوبازی می‌تواند راهی برای کاهش هزینه این غول گران‌قیمت باشد.